Dù số người giải quyết hưởng chế độ BHXH một lần ghi nhận giảm đáng kể so với cùng kỳ năm 2024, tuy nhiên việc người lao động (NLĐ) đăng ký nhận BHXH một lần, tự mình rời khỏi hệ thống BHXH là thực trạng đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ, mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế - xã hội, cũng như việc đảm bảo an sinh xã hội cho Nhân dân của Đảng và Nhà nước.

Cụ thể, khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của NLĐ sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu, đơn cử như sau:

Thứ nhất, số tiền khi nhận BHXH 01 lần, được ít hơn nhiều so với số tiền đã đóng BHXH. Theo quy định của pháp luật hiện hành, tổng mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Trong đó, NLĐ đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm bằng 2,64 tháng lương.

Nếu NLĐ hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Thứ hai, mất cơ hội hưởng lương hưu thàng tháng hoặc nếu đủ điều kiện hưởng thì tỷ lệ mức hưởng sẽ bị thấp (do bị trừ đi thời gian đóng BHXH đã nhận một lần). Theo quy định, mức hưởng lương hưu không phải cố định tại thời điểm nghỉ hưu mà định kỳ được điều chỉnh tăng theo Chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế phù hợp với ngân sách nhà nước và Quỹ BHXH để đảm bảo cuộc sống của người nghỉ hưu.

Thứ ba, mất cơ hội hưởng trợ cấp hưu trí xã hội khi đủ tuổi nghỉ hưu nhưng có thời gian tham gia đóng không đủ điều kiện hưởng lương hưu (15 năm BHXH). Đây là một trong những nội dung sửa đổi, bổ sung lớn của Luật BHXH năm 2024 là bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng. Cụ thể, người lao động đã đủ tuổi nghỉ hưu nhưng có thời gian đóng BHXH không đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định của pháp luật và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng BHXH một lần và không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.

Lương hưu luôn được điều chỉnh tăng nhằm đảm bảo cuộc sống cho người tham gia (Ảnh minh hoạ)

Thứ tư, không có lương hưu hằng tháng hoặc trợ cấp hưu trí xã hội để trang trải cuộc sống khi về già và phải phụ thuộc vào con cái hoặc người thân khi không còn khả năng lao động. Khi NLĐ nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ thiệt thòi rất nhiều, bởi chưa đến tuổi nghỉ hưu đã tiêu hết tiền dưỡng già. Đến khi về già, không được hưởng lương hưu, phải sống phụ thuộc vào con, cháu và xã hội.

Thứ năm, mất cơ hội được cấp thẻ BHYT miễn phí trong suốt thời gian hưởng lương hưu hoặc trợ cấp hưu trí xã hội để chăm sóc sức khoẻ (giai đoạn già hoá gắn liến với việc suy giảm cơ thể). Và nếu không may bị bệnh, không có thẻ BHYT, họ còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chi phí khám chữa bệnh chỉ sau một lần mắc bệnh, nằm viện thời gian dài, có thể phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội”

Thứ sáu, thân nhân không được hưởng trợ cấp mai táng hoặc trợ cấp tuất nếu người lao động đã nhận BHXH 01 lần không may qua đời. Trong giai đoạn bảo lưu thời gian đóng BHXH, nếu không may NLĐ qua đời, gia đình được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.

Thứ bảy, thời gian đóng BHXH đã được tính hưởng BHXH 01 lần sẽ không được tính vào thời gian làm cơ sở để tính hưởng các chế độ BHXH khác

Theo cơ quan BHXH, nhiều trường hợp NLĐ khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này.

Khi nghỉ việc, người lao động có thể tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng quyền lợi cao hơn hoặc bảo lưu quá trình tham gia (Ảnh minh hoạ)

Vì vậy, NLĐ nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. Tham gia BHXH, khi về già được hưởng lương hưu đảm bảo cuộc sống và được cấp thẻ BHYT miễn phí để được chăm sóc sức khỏe, đây là bản chất nhân văn của chính sách. Thời gian đóng BHXH chính là thành quả của quá trình lao động, là khoản tích lũy của NLĐ khi còn sức khỏe, còn thu nhập để dành chăm lo cuộc sống và sức khoẻ khi về già.

Cách hữu hiệu nhất để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu là có nguồn tài chính ổn định qua lương hưu hằng tháng khi về già, được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian hưởng lương hưu. Muốn vậy, NLĐ hãy tích lũy, tham gia BHXH ngay khi còn trẻ.

Nếu ở thời điểm khó khăn không thể đóng tiếp BHXH, NLĐ có quyền bảo lưu và sau đó đóng tiếp (bằng cách tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện) để đủ điều kiện nhận lương hưu và được cấp thẻ BHYT giúp chăm sóc sức khỏe khi về già./.